Wat betekent een 'vette lever'?

Hoe stel je de diagnose?

In de eerste lijn is de combinatie van anamnese + bloed + echo + risicoscore de sleutel. Uiteraard worden eerst andere oorzaken uitgesloten: virale hepatitis, medicatie-geïnduceerde vervetting, auto-immuunziekten en zeldzame stofwisselingsziekten. Daarna sluiten we uit dat alcohol de hoofdreden is. In geval van vervetting is een volledige alcoholstop het beste wat je kunt doen, zelfs als de diagnose nog verfijnd wordt.

• Bloedonderzoek
  • Leverenzymen (ALT, AST). Belangrijk: normale waarden sluiten levervet niet uit.
  • Trombocyten, nuchtere glucose/HbA1c, lipiden, TSH (soms relevant), eventueel γ-GT.
• Beeldvorming
  • Echografie: toegankelijk, goedkoop, goed om steatose op te sporen.
  • Bij twijfel of voor verdere stadiëring: elastografie (FibroScan) of MRI-PDFF (voor vetpercentage).
• Niet-invasieve fibrosescores
  • FIB-4 of NAFLD Fibrosis Score combineren leeftijd, leverenzymen en trombocyten om gevorderde fibrose te screenen.
  • Hoog risico? Dan verwijzen voor elastografie of verdere evaluatie.
  • Andere oorzaken uitsluitenVirale hepatitis, medicatie-geïnduceerde steatose, auto-immuunziekten, zeldzame stofwisselingsziekten.

Waarom is het belangrijk om er vroeg bij te zijn?

Omdat vroeg ingrijpen werkt. Met 7––10% gewichtsverlies en gerichte leefstijl kun je levervet terugdringen, ontsteking doen afnemen en in veel gevallen zelfs fibrose stabiliseren of verbeteren. Wachten tot je klachten krijgt, is te laat: de lever protesteert pas luid als de schade al groot is. Ondertussen loopt je hart- en vaat-risico door.

De hoeksteen van de behandeling: leefstijl

Ik maak het graag extreem duidelijk: leefstijl is de behandeling. Medicatie kan helpen (zeker bij diabetes), maar zonder leefstijl blijft het dweilen met de kraan open.

De doelstellingen die je samen met je arts kan zetten (evidence-based)

• Gewichtsverlies: mik op ≥7% van je startgewicht; ≥10% geeft de grootste winst (steatose ↓, NASH-activiteit ↓, kans op fibrose-regressie ↑).
• Beweging: 150–300 min/week matig-intensief (wandelen, fietsen, zwemmen) + 2×/week krachttraining. Cardio én kracht werken — ook onafhankelijk van gewichtsverlies.
• Dieet: hypocalorisch en in Mediterrane stijl (veel groenten/fruit/volkoren, peulvruchten, olijfolie, noten, vis).
• Minder suiker (fructose) en minder verzadigd vet (ultrabewerkte snacks, fastfood).
• Gedragscoaching: motiverende gespreksvoering, digitale tools, team rond jou.
• Comorbiditeit aanpakken: diabetes, bloeddruk, lipiden — essentieel om de progressie én cardiovasculaire events te beperken.

Checklists die je vandaag kunt gebruiken

Zelftest – “Moet ik me laten screenen?”

Als je 2 of meer keer ja antwoord op één van de volgende punten, bespreek dan een screening met je huisarts. Vraag om een bloedafname, een echografie of een fibrosescore (dit is een speciaal bloedonderzoek)

• Tailleomtrek: >88 cm (vrouwen) of >102 cm (mannen)
• Nuchtere glucose ≥100 mg/dl of HbA1c ≥5,7% (of gekende T2D)
• Triglyceriden ↑ en/of HDL laag
• Bloeddruk ≥130/85 of antihypertensiva
• Familiale belasting voor T2D/leverziekte
• Regelmatige inname van suikerhoudende dranken/ultrabewerkt voedsel
• Vermoeidheid/“brain fog” i.c.m. bovenstaande factoren

Voor de huisarts: hoe stel ik de eerste-lijn diagnose?

• Anamnese: alcohol (quantificeren), medicatie (amiodaron, methotrexaat, tamoxifen, corticosteroïden…), familiaal, cardiometabool profiel.
• Lab: ALT/AST, thrombocyten, HbA1c of glucose, lipiden, γ-GT; differentiaal (HBsAg/anti-HCV indien passend).
• Beeld: echo als eerste stap.
• Score: FIB-4 (leeftijd, AST, ALT, tthrombocyten).
  • Laag: geruststellen + leefstijl + controle 6–12 mnd.
  • Grens/hoog: elastografie of verwijzing.
• Noteer het metabool risicoprofiel, de praktische doelen en het follow-up interval.
• (Opmerking: normale leverenzymen ≠ geen NAFLD. Laat je niet misleiden door “mooie” cijfers.)

Een (her-)haalbaar leefstijlplan van 12 weken

Week 1–2 — Start klein, maar start.

• Vervang suikerhoudende dranken door water/koffie/thee.
• Dagelijks minimum 20–30 min wandelen (mag in blokjes van 10 min).
• Twee krachtmomenten per week (thuis: squats, push-ups tegen muur, elastieken).
• Ontbijt: eiwit + vezel (bv. yoghurt + noten + bessen).

Week 3–6 — Structuur & volume.

• Werk toe naar 150 min/week matig-intensief; voeg 1 intervalprikkel toe (bijv. 6×1 min stevig tempo).
• Eet vanuit een mediterrane basis: groenten bij elke maaltijd; olijfolie als standaardvet; 2×/week vette vis.
• Dicht de fructose-val: geen snoep, koek, frisdrank/“vitaminewater”, limiet vruchtensappen.
• Slaap: 7–9 uur, vaste tijdstippen.

Week 7–12 — Doelgericht.

• Scherp de eiwitinname aan (±1,2–1,6 g/kg/dag) om vetverlies te ondersteunen en spiermassa te behouden.
• Krachttraining progressie (3 sets, 8–12 herhalingen, zwaarder waar mogelijk).
• Stappenplan voor sociale situaties (menu vooraf checken, 1 glas regel, desserts delen).
• Digitale steun: stappenteller/app voor gewichts- en beweegmonitoring; weeg 1–2×/week.

Het doel is om meer dan 7% van je gewicht te verliezen 3–6 maanden, als overgewicht aan de oorzaak ligt. Lukt het niet? Analyseer waar het stokt (eten, beweging, slaap, stress, omgevingsprikkels) en pas gericht aan.

Medicatie – wanneer en voor wie? (in overleg met arts)

Leefstijl blijft de basis. Bij type 2 diabetes of MASLD kan medicatie extra winst geven:

• GLP-1-receptoragonisten (gewichtsverlies, levervet ↓)
• SGLT2-remmers (gunstig op gewicht, glycemie, cardiorisico; signalen voor levervet ↓)
• Vitamine E (bij niet-diabetische NASH; let op bijwerkingen en indicatiestelling)

Nieuwe middelen (zoals resmetirom) zijn veelbelovend, maar (nog) geen standaard in de eerste lijn. Bariatrische chirurgie is effectief bij ernstige obesitas, na multidisciplinaire afweging.

Opvolging

• Elke 6–12 maanden: gewicht, taille, bloeddruk, leverenzymen, HbA1c/glucose, lipiden, leefstijl-evaluatie.
• Herbereken FIB-4 bij nieuwe data of elke 1–2 jaar.
• Overweeg elastografie bij stijgend risico of blijvende onzekerheid.
• Verwijs bij vermoeden gevorderde fibrose/cirrose, onduidelijke diagnose, of geen verbetering ondanks goed leefstijltraject.

Veelgestelde vragen (en korte, eerlijke antwoorden)

“Ik drink nooit alcohol. Hoe kan mijn lever dan ‘vet’ zijn?”

Omdat het probleem metabolisch is: te veel energie, te veel snelle suikers, te weinig beweging, te veel buikvet. Alcohol is niet de enige route naar leverstress.

“Mijn leverwaarden zijn normaal. Dan zit het toch goed?”

Niet per se. NAFLD kan bestaan met normale leverenzymen. Kijk naar het geheel: echo, risicoscore, metabole context.

“Is weekend-sporten genoeg?”

Voor je lever telt vooral het totaalvolume. Maar je metabolisme houdt van ritme: dagelijks wat bewegen geeft extra winst (insulinegevoeligheid, slaap, stress).

“Wat met koolhydraatarm versus Mediterraan?”

Kies het patroon dat je volhoudt. De Mediterrane stijl heeft sterke data voor levervet en cardiovasculaire uitkomsten. Koolhydraatarm kan werken in de start (snelle glycemiedaling), maar let op vezels en kwaliteit van vetten.

“Hoe snel zie ik effect?”

Vaak zie je na 8–12 weken al daling in leverenzymen en beter gevoel van energie/scherpte. Vet in de lever kan in maanden dalen; fibrose vraagt doorgaans langer.